Dijital Ürünler #114

Herkese Dijital Ürünler'in 114. sayısından merhaba! Geçtiğimiz hafta Dijital Ürünler - Yetenek Kolektifi‘ni duyurmuştum, gösterdiğiniz ilgi için çok teşekkürler! Her ilan ortalamada 100'e yakın gösterim ve toplamda 10'dan fazla başvuru (link tıklama) gerçekleşti.

Magnetiq, IBTech, Komünite, ConectoHUB, Kolay, Infoset, spiky.ai ve Werk gibi şirketlerin iş ilanlarını incelemek isterseniz buraya, siz de komüniteyle iş ilanınızı paylaşmak isterseniz buraya bekliyorum. ’Bu olay neydi‘ diyenler için de; bir önceki sayıda anlatmıştım.

Peki #114'te neler var: Universal Basic Income'ın Sam Altman'ın da parçası olduğu Worldcoin ile hayata geçme denemeleri, web3 alanında 18 bin yazılım geliştiricinin çalışması, hibrit çalışanlar için spontane iletişim sorunu ve 120 milyon dolar yatırım alıp yılda 600 bin dolar para kazanan Fast gibi konular hemen aşağıda sizi bekliyor.

E-bülteni sosyal ağlarda paylaşmayı ve arkadaşlarınıza e-postayı forward etmeyi unutmayın, keyifli okumalar!

Erman Taylan

Dijital Ürünler'de Universal Basic Income konusundan sizlere daha önce bahsetmiştim. Hatta Y Combinator'ın da geçmişte bu konu üzerine çalıştığını hatırlayanlarınız olacaktır. UBI konusunu detaylandırmadan devam ediyorum, dileyenler Google'a uğrayıp geri gelebilir. :)

Eski Y Combinator Başkanı Sam Altman'ın da kurucu ekipte yer aldığı Worldcoin, geçtiğimiz haftalarda 3 milyar dolar değerleme ile 100 milyon dolar yatırım aldı; yatırım geleneksel hisse modeliyle değil, token alımı şeklinde gerçekleşti. Aynı zamanda bu yatırım, hala test aşamasında olan UBI için de bugüne kadarki en büyük sermaye girişi anlamı taşıyor. Bir başka deyişle de son zamanlarda çokça alışık olduğumuz gibi teknolojik (ve hatta bu sefer sosyolojik) bir inovasyonun halka açık olarak gerçekleşmesine şahit oluyoruz. Peki Worldcoin en özet haliyle nedir; UBI'nin kriptografi ve kripto paralar kullanılarak şirketletmiş, hatta protokolleşmiş halidir.

Worldcoin özetle teknolojik ilerlemenin getirdiği maddi refahın, toplumum sürdürülebilir olması için dağıtılmasının ürünleşmiş hali. Bu açıdan bakıldığında kripto para, kriptografi ve blockchain teknolojisinin bu ürünün kalbinde yer alması hiç de şaşırtıcı değil.

UBI'yi uzun vadede düşündüğümüzde finansal boyutu bir yana teknolojik olarak da bir çok konuyu çözmesi gerekiyor: kişilerin tespiti ve KYC (Müşterini Tanı İlkesi), takip ve ölçümleme gibi. Worldcoin'in şu an odaklandığı alan insanları sahteciliğe mahal vermeden sisteme dahil edebilmek.

Worldcoin'in şimdiden 100 binden fazla insanı tekil bir şekilde sisteme dahil ettiği Orb adında bir cihazı var, gözde iris taraması yaparak tekilliği sağlıyor. Başka bir kişisel bilgiye gerek duyulmuyor ve toplanmıyor. Şu an bir Orb ile haftada 700 kişi sisteme dahil edilebiliyor. 2022 sonuna kadar üretilmesi planlanan Orb sayısı ise 50 bin.

Orb ile UBI'nın önündeki teknolojik engellerden birini aşmak öyle görünüyor ki mümkün. Ancak asıl zor olan şey kimin UBI'ye dahil olacağı ve sonrasındaki ölçümleme. Facebook'un başaramadığı Libra'sını da düşünecek olursak Worldcoin'in önündeki asıl engel bu kripto parayı ülkelerin yerel paraları ile kolayca takas etmek, ancak bunu işlemin gerçekleştiği noktada yaparak ölçümlemeyi sağlamak olacaktır.

Sam Altman'ın aynı zamanda Open AI‘ın da CEO'su olduğunu eklemem lazım. Ayrıca Worldcoin sahip olduğu teknolojileri ve yaptığı araştırmaların sonuçlarını açık kaynak olarak paylaşma vizyonuna da sahip. Çok beklemeden Worldcoin'in nasıl ilerlediğini ve yaptığı testlerin sonuçlarını okuruz diye düşünüyorum.

Bu kadar UBI demişken; Axie Infinity benzeri ’play to earn‘ oyunlardan bahsetmesem olmazdı. Gelir düzeyi düşük ülkelerde adeta bir işe dönüşen bu oyunlarda; asıl finansal getiriyi oyuna başlamak için yapılması gereken başlangıç yatırımını yapanlar kazanıyor. Axie tek örnek değil, bu gibi çok sayıda oyun var ve hatta bu gibi oyunlar için kurulan ’guild‘ mekanizmaları var. Yani para kazanmak için oyun oynamayı bekleyenlerle, oyunu oynamak için çeşitli item'lara sahip olup kiralayarak gelir elde edenleri buluşturan pazar yerleri.

Play-to-earn oyunlar yalnız mı, hayır değil. Yapay zekanın otonom çalışmasına yetmediği ürünlere sahip olan dev şirketler (sürücüsüz araçlar gibi) de büyük bir iş gücüne ihtiyaç duyuyor. Bu pencereden bakınca UBI'nin yanında bu gibi işler de kısa ve orta vadede dünya ekonomisi için önemli bir konu başlığı olacak gibi duruyor. Ve tabii ki birer regülasyon alanı.

Kapatmadan; ülke olarak UBI'ye muhtaç olmamak veya yukarıda tariflediğim alanlarda çalışan milyonlarca dijital iş gücüne sahip olmamak için kesinlikle gaza basmamız gereken bir dönemdeyiz.

2009'da kurulan ve 124 milyon dolar yatırım alan hızlı ‘check-out’ çözümü Fast, 15 Nisan itinarıyla kepenklerini kapattı. Geçtiğimiz yılı 600 bin dolar gelirle kapatan, aylık 10 milyon dolar harcayan Fast, yatırım turunda aradığını bulamayınca sonuç kaçınılmaz oldu diyebiliriz. Fast'in son değerlemesi 600 milyon dolara yakındı. Yer aldığınız pazar kalabalık olunca, ürününüz de yıkıcı bir teknoloji barındırmayınca; ciro ve ciro artışı gibi metrikler olmadan haliyle bir yere kadar gidebiliyorsunuz. 600 bin dolarlık geliri düşünecek olursak şu an ‘biz şimdi ne yapacağız’ diyen Fast müşterisinden çok daha fazla ‘Fast'te çalışan yeteneklere nasıl ulaşabiliriz’ diyen şirket vardır diye tahmin ediyorum. :)

Fast hikayesinden şahsen çıkarttığım iki ders var. Birisinci artık dev teknoloji şirketlerini rakip olarak karşınıza alıyorsanız (örneğin Fast en-direkt rakipleri için Amazon, Apple, PayPal'ı sayabiliriz) yatırım bulmanız çok daha zor olacak. Keza bu şirketlerin kasasındaki para artık ülkeleri satın alacak cinsten. İkinci ders ise dünya genelinde (ülkemizde tam olarak etkisini görmeye başlamadık) girişimlere yapılan yatırım ve bu yatırımların değerlemelerinde bir düşüş var, en büyük sebep ise içinde bulunduğumuz faiz ortamı ve halka açık piyasaların (public market) bugün geldiği durum. Tabii bu ikisinin bir sonucu olarak ABD'de artık yüksek maaş ve hisse opsiyonu veren her girişim en azından bir süre ‘sonu Fast gibi olur mu’ sorusuyla maruz kalacak.

Bu bölümü kapatmadan izleyecek dizi arayanlara benzer hikayeleri konu alan 2 diziden bahsetmek istiyorum: WeWork'ün hikayesi WeCrashed ve Theranos'un hikayesi The Dropout. Bilerek link koymadım çünkü malum ortamlarda biraz gezinmeniz gerekiyor. :)

Ofise döndünüz mü? Tahmin ediyorum ki e-bülteni okuyucularının çoğu hibrit bir modelde çalışmaya devam ediyordur. Bu konu artık trend değil bir norm oldu. Hal böyleyken ofis hayatındaki spontane diyalogların, kahve alırkenki denk gelmelerin ya da kulak misafiri olmaların bir alternatifini, eminim çoğu ekip lideri veya kurucular arıyordur.

Tandem'den daha önce yine bu satırlarda bahsetmiştim, şirket kısa bir süre önce Hybrid Spaces özelliğini duyurdu. Her marka donanımla uyumlu olan Hybrid Spaces; özetle toplantı odalarına, ofisin herhangi bir köşesine veya lounge alanlarına yerleştirilen konferans donanımıyla uyumlu çalışabilen bir iletişim uygulaması. Ofis veya evden çalışan birden çok çalışma arkadaşının aynı anda konuşabilmesi ve paylaşılan dosya üzerinde çalışabilmesi gibi özelliklere sahip. Uygulama ile evden çalışanlardan ofiste dilediği oda içinde adeta gezebiliyor, hali hazırda dönen sohbete dahil olabiliyor, iletişim başlayabiliyor. Özetle hibrit çalışmanın getirdiği en büyük problemlerin başında ‘spontane iletişim’ geliyor ve Tandem de bu problemi çözmek adına en mantıklı çözümlerden biriyle gelmiş.

Tandem'in Hybrid Spaces'ine bir alternatif olarak Y Combinator girişimi Café‘yi örnek gösterebilirim. Café de oldukça benzer bir değer önerisine sahip ama yukarıdaki donanım yatırımı olmadan kullanılabiliyor şeklinde özetlemem sanırım mümkün.

Tüm bu ürünler ve geliştirilecek olanlar sizce yeterli olmaz mı, ben de emin değilim ama artık çoğu şirketin bu ürünlerden daha iyi bir alternatifi yok. Hem yetenek ararken tek bir şehire bağlı kalmamak hem de remote dışında iş fırsatlarını görmezden gelen kitleyi göz ardı etmek neredeyse imkansız…

Tomasz Tunguz bloğunda oldukça ilginç bir istatistik paylaştı; buna göre web3 alanında çalışan bir yazılım geliştirici, ortalama olarak 112 milyon dolar ‘market cap’ yani piyasa değeri oluşturuyor. Şu an 18 bin yazılım geliştiri şu an web3 alanında çalışıyor. Yazılımcılar dışında; merak edenler için kripto para sahipliği de dünyada sade ve sadece %4 dolaylarında.

Tabii bir hayli magazinsel bir istatistikten söz ediyoruz, örneğin üzerinden yıllar geçen bir örnekle bu değerin daha da fazlasının geçmişte yakalandığını söylemeniz mümkün; Facebook WhatsApp'ı 22 milyar dolar ödeyip satın aldığında şirketin 56 çalışanı vardı. Yani WhatsApp'ın her bir çalışanı ortalamada 300 milyon dolarlık bir değer yarattı.

Ama benim asıl değinmek istediğim, konunun ilgi çekici tarafı biraz şurada… Web3'ün kendi dinamiklerini düşündüğümüzde; işe alım, kontrat bazlı çalışma, ödeme yöntemi ve işte devamlılık gibi dinamikler de büyük bir değişime hazırlanıyor.

Bugünden çok daha sınırları olmayan ve global bir dünyada doğan şirketler adeta Discord, Twitter ve Telegram'da yaşıyor; komünite olmanın gücüyle; takım arkadaşlarını belki de ‘görece daha kolay’ bulabiliyor.

Sunulan paket yani işin maddi boyutu en azından bana öyle geliyor ki web2'den daha düşük motivasyon sebebi olacak, keza bu alandaki insanların parayı bakışı ‘ortalamadan biraz farklı’. Ödemenin de stablecoin‘ler veya projenin kendi para birimi üzerinden yapılması oldukça olası duruyor. Diğer yandan farklı zincirlerin kendi ekosistemlerini desteklemek için pazarda büyük rol oynayacağını düşünüyorum, yani şirketlerin kendileri dışında yer aldıkları ekosistemler de oyunun içinde. Keza Ethereum, Solana, NEAR ve Polkadot gibi projeler yeni şirketlerin kendi zincirlerini seçmesi için büyük bir yarış içinde.

Dolayısıyla 18 bin sayısı hızla büyümeye açık ama daha da önemlisi kendi dinamiklerine sahip olan bir alandan bahsediyorum. Sayıca büyümeye açık derken; Coinbase CEO'sunun söylediği gibi orta vadede her şirketin web3 olmasa da ’web2.0 ile web3 arasında bir yerde‘ konumlanacağını düşünecek olursak; tahmin ettiğinizden daha büyük bir dönüşümün bizi beklediğini sanırım açıklayabilirim.

Son olarak Dijital Ürünler - Yetenek Kolektifi'nde listenenen aktif iş ilanları aşağıdaki gibi.

Kurucu ortağı olduğunuz veya bizzat çalıştığınız şirket için bir iş ilanı yayınlamak istiyorsanız buraya göz atabilirsiniz. Ayrıca ben ismimle veya anonim olarak yeni fırsatlara açığım diyorsanız da burada profilinizi oluşturabilirsiniz. Bu profil yalnızca Dijital Ürünler komünitesi içinden, onaylanmış şirketlerce görülebilecek.

Son olarak ben ismimle veya anonim olarak yeni fırsatlara açığım diyorsanız burada profilinizi oluşturabilirsiniz. Profiliniz yalnızca komünite içinden, onaylanmış şirketlerce görülebilecek.

Buraya kadar okuduğunuz için teşekkürler! Sosyal ağlarda da e-bülteni paylaşmayı unutmayın!

3 Mayıs bayrama denk geldiği için 10 Mayıs Salı günü görüşmek üzere. Şimdiden iyi bayramlar.